Përtej Duopolit: Mundësia për një Opozitë Alternative (..dhe të vetme)

Zgjedhjet e 11 majit 2025 nuk ishin thjesht një garë politike. Ato ishin një pasqyrë e thellë e krizës së përfaqësimit, një manifestim i qartë i sëmundjes kronike që ka përfshirë jetën politike shqiptare: mungesa e shpresës. Partia Socialiste fitoi jo sepse frymëzoi, por sepse përballë saj nuk kishte më një kundërshtar të denjë.

Partia Demokratike, në një nga fazat më të zymta të ekzistencës së saj, jo vetëm që nuk sfidoi sistemin, por u bë pjesë e tij, duke tradhtuar vetë funksionin e saj si opozitë. Partia Demokratike, në vend që të drejtonte një sfidë reale, hyri në zgjedhje si pjesë e një marrëveshjeje me PS-në për sistemin zgjedhor, si pjesëmarrëse në menaxhimin e zgjedhjeve, dhe si pjesë e një koalicioni të përzier me parti që në shumë raste nuk ndanin as ideologji e as vizion të përbashkët. Rezultati: vetëm 50 mandate — një nga humbjet më të thella në historinë e saj, krahasueshëm me katastrofën e vitit 1997.

83 mandate për PS-në nuk janë një tregues force, por një kambanë alarmi për demokracinë. Sepse kur pushteti nuk sfidohet më realisht, kur konkurrenca politike zhvishet nga përmbajtja dhe shndërrohet në ritual bosh, atëherë ajo që na pret nuk është stabiliteti — por autokracia me maskë institucionale.

Ndërkohë, një grup prej 8 partish alternative morën pjesë veçmas në garë. Në total, këto forca morën rreth 170 mijë vota, por për shkak të sistemit proporcional rajonal, vetëm tri prej tyre arritën të sigurojnë përfaqësim në Kuvend: “Mundësia” me dy mandate, “Nisma SHB” dhe “Lëvizja Bashkë” me nga një. Ironikisht, kjo është e njëjta sasi deputetësh që morën partitë e vogla që u futën nën ombrellën e PD-së — pa identitet, pa profil, pa zë.

Pse janë të rëndësishme partitë e reja? Sepse janë të vetmet që guxuan të jenë ndryshe.

Partitë si “Mundësia”, “Nisma SHB”, “Lëvizja Bashkë” nuk sollën vetëm emra të rinj. Ato u munduan të sjellin një mënyrë tjetër të të bërit politikë: të flasësh pa mashtrime, të përfaqësosh pa u shitur, të ndërtosh marrëdhënie me qytetarët përtej lojës së votave. Dhe kjo, në një shoqëri të lodhur nga premtimet, është pothuajse revolucionare.

Këta kandidatë dolën në rrugë, në salla të vogla, në kafe lagjesh dhe folën me njerëzit si qytetarë të barabartë, jo si liderë të lartë. Dhe populli, i rraskapitur nga cinizmi i elitave, i dëgjoi. Jo me besim të plotë, por me një shpresë të vakët, si një shkëndijë në errësirë — dhe ky është fillimi i çdo ndryshimi të madh. Në një kohë ku qytetarët ndihen të braktisur nga partitë tradicionale dhe fjalët e mëdha i përjetojnë si mashtrim, partitë alternative ngjallën një farë besimi — të brishtë, por real. Ato u panë si mundësi, si dritë e zbehtë në një tunel të gjatë politik.

• Opozita e vjetër: një trup pa shpirt, një hije e vetvetes

Partia Demokratike, sot, është më shumë një simbol i dështimit sesa një institucion politik. Për katër mandate me radhë ka dështuar të artikulojë një alternativë reale. Nuk ka pasur vetëkritikë, nuk ka pasur përulje, nuk ka pasur rifreskim. Katër mandate rresht në opozitë pa vetëreflektim janë një kambanë alarmi. Ajo është në rrugën e rrudhjes së pashmangshme, me shenja të qarta përçarjeje të mëtejshme. E delegjitimuar, me një lidership që i qëndron pushtetit të brendshëm me dhëmbë, jo me vizion, ajo i ngjan një anijeje që fundoset ngadalë, ndërsa kapitenët rrinë në urë si në një dramë tragjikomike. Për këtë lloj opozite është më e rëndësishme të ruajë vendet në listë sesa të shpëtojë vendin nga kolapsi institucional.

Në krahun tjetër, partitë e reja kanë dalë nga zgjedhjet me potencial të paorganizuar. Ato janë të ndryshme në ideologji dhe qasje. “Mundësia” pozicionohet si e djathtë, “Nisma SHB” si qendrore, “Lëvizja Bashkë” si e majtë. Gjatë fushatës pati përplasje mes tyre, si për të theksuar se bashkëpunimi nuk është në horizontin e afërt.

• Në sfond: Shqipëria që pret. Shqipëria që hesht. Shqipëria që ikën.

Në këtë errësirë politike, populli shqiptar nuk është as spektator, as aktor — por peng. Peng i një sistemi që riciklon pushtetin midis të njëjtëve emra dhe të njëjtave premtime të rreme. Qytetari është lënë në harresë, si një figurant në skenën politike që shërben vetëm për të dhënë votën dhe për t’u harruar më pas.

Të rinjtë po largohen. Të moshuarit po varfërohen. Shteti po shkërmoqet. Dhe politika vazhdon me spektaklin e saj të paturpshëm.

Dy partitë e mëdha — PS dhe PD — kanë ndërtuar për 35 vjet një sistem ku pushteti qarkullon brenda një elite të pandryshuar, që shpesh ka më shumë të përbashkëta me njëra-tjetrën sesa me interesat e qytetarëve. Në këtë sistem, opozita alternative është e vetmja frymë ndryshimi. Nëse ato nuk arrijnë të bashkërendohen, nuk bëhen bashkë për çështje të mëdha, atëherë rrezikojnë të mbeten thjesht zëra të veçuar në një kor të kakofonisë politike.

• Rruga e re: Nga identiteti te bashkëveprimi

Në këtë realitet të errët, partitë e reja kanë një mundësi historike — por edhe një barrë morale. Të thurin diçka të përbashkët.

1. Identitet i qartë, platformë e përbashkët:

Ndryshimi nuk kërkon uniformizim. Diversiteti është vlerë, por vetëm nëse drejtohet nga një mision i përbashkët: të mbrosh demokracinë, të ndash pushtetin, të ndërtosh shtet, jo thjesht qeveri.

Këto nuk janë thjesht çështje teknike. Janë çështje mbijetese për shoqërinë. Nuk mund të ketë të majtë apo të djathtë nëse nuk ka liri, nëse gjykatat janë të kapura, nëse zgjedhjet janë farsë, nëse politika është pazari i ditës.

2. Organizim jashtë Kuvendit:

Në Kuvend, këto parti do kenë pak fjalë dhe shumë bllokada. Prandaj, duhet të ndërtojnë fushata jashtë Kuvendit: të jenë pranë qytetarëve, të mbajnë gjallë shpresën, të organizojnë tryeza, forume, aksione simbolike, iniciativa ligjvënëse qytetare. Të rrisin ndërgjegjësimin se ndryshimi nuk vjen vetëm përmes fjalimeve në parlament, por përmes lëvizjes politike në shoqëri. Në shoqëri, ato mund të jenë zjarri që ndez ndërgjegjen. Rrugët, universitetet, lagjet, sindikatat, organizatat — aty duhet të ngjizet e ndërtohet platforma e re.

3. Koalicione jo nga halli, por nga qëllimi:

Nëse këto parti shkojnë sërish të ndara në zgjedhje, do përballen me të njëjtin mur të sistemit proporcional rajonal. Nëse duan që votat të mos shpërdorohen, atëherë duhet të përgatisin qysh tani një arkitekturë koalicioni me bazë vlerash, jo thjesht numrash. Bashkimi duhet të vijë nga projekti, jo nga pazari. Koalicioni nuk do të thotë uniformizim; do të thotë bashkërendim për çështje thelbësore. Koalicionet me vlerë, me etikë, me vizion, janë të vetmet që e ndryshojnë hartën politike. Populli nuk ka më durim për aleanca pa dinjitet.

• Pritshmëria publike: “Një Opozitë që flet për ne”

Shqiptarët janë lodhur nga politika si luftë personale. Ata kërkojnë një opozitë që flet për ekonominë, për të rinjtë që ikin, për shëndetësinë që falimenton, për arsimin që dështoi, për korrupsionin që përpëlitet në çdo segment të jetës. Partitë e reja kanë shansin të ndërtojnë këtë raport të ri me shoqërinë — me fjalë të qarta, pa ideologji të zhurmshme, por me qëllime të ndershme.

Nëse opozita e re nuk bashkëpunon për çështje madhore, atëherë do mbesë një kor i përçarë që nuk trazon askënd. Por nëse arrin të ndërtojë një frymë të përbashkët, një narrativë të re, atëherë mund të bëhet lëvizja që do të shpëtojë jo vetëm opozitën — por edhe demokracinë.

• Në vend të përfundimit: Jo për pushtet, por për Shqipërinë

Ajo çfarë vjen nuk është më një betejë mes partive. Është një betejë për shpirtin e kombit. Nëse partitë e reja nuk e kuptojnë këtë mision, atëherë kanë dështuar para se të fillojnë.

Por nëse e kuptojnë — nëse ndihen jo si politikanë, por si bij e bija të këtij vendi që meriton më shumë — atëherë mund të lindë një epokë e re.

Jo thjesht opozitë tjetër. Por një Shqipëri më e drejtë. Më e ndershme. Më e jetueshme.